قرص برنج، آفت کُش دیروز، آدم کُش امروز

قرص برنج یا همان آلومینیوم فسفید

آلومینیوم فسفید که در ایران با نام تجاری قرص برنج  شناخته شده است یک ترکیب شیمیایی است که با فرمول Alp شناخته می‌شود. این قرص به دلیل داشتن ترکیب خطرناکی از فسفیدها در صورت مصرف خوراکی یا بوییدن، توسط انسان موجب ایجاد عوارض حاد گوناگون و در نهایت مرگ سریع و زجرآور می‌شود. این قرص بوی سیر یا ماهی گندیده می‌دهد و ترکیبی خطرناک از فسفیدها است که به عنوان یک حشره‌کش برای جلوگیری از آلودگی و آفت‌زدگی برنج انبار شده، غلات و خوراک دام استفاده می‌شود.

استفاده از قرص های برنج حاوی فسفید آلومینیوم در كشاورزی به دلیل كارآیی بالای این فرآورده برای از بین بردن آفات، قیمت ارزان، سهولت استفاده، عدم وجود باقی مانده در محصول و در دسترس بودن با استقبال زیاد از سوی كشاورزان همراه بوده است.

این ماده سمی به راحتی جذب دستگاه گوارش شده و بعد از حل شدن در مایعات بدن و رطوبت معده باعث تولید گاز خطرناک فسفین می‌شود. هرچه این ترکیبات تازه‌تر باشد گاز بیشتری آزاد کرده و خطرناک‌تر هستند، به طوری که این ماده با ساخت پروتیین تداخل دارد و مانع سنتز پروتیین می‌شود.

قرص برنج یک عامل کاهش دهنده است که نشان می دهد که به عنوان یک اهدا کننده الکترون در یک واکنش شیمیایی عمل می کند. فرمول شیمیایی این ماده AlP است.

قرص برنج می تواند برای موارد زیر استفاده شود:

1. فومیگان حشره کش

2. جونده کش (عامل کشنده جانوران جونده)

3. نیمه هادی

فومیگیشن (fumigation) فرآیند کنترل آفات برای غلات، خاک، ساختمان ها و سایر کالاهای ذخیره شده مختلف است. در این مورد، AlP  با آب واکنش نشان میدهد و سپس گاز فسفین حاصل به عنوان فومیگان مورد استفاده قرار می گیرد.

در صورت فومیگیشن دانه های ذخیره شده در سیلوها، مخازن یا هر کانتینر مشابه، ۲ تا ۴ عدد قرص برنج باید در هر متر مکعب استفاده شود. اگر دانه در محل ذخیره سازی صاف ذخیره می شود، ۳-۵ قرص در هر متر مکعب کافی خواهد بود. در صورت مصرف آن برای مواد غذایی و یا سایر کالاهای بسته بندی شده، استفاده از ۱ تا ۱٫۵ قرص در هر متر مکعب کافی خواهد بود.

این ماده شیمیایی معدنی برای کنترل حشرات و جوندگان استفاده می شود. در زیر اطلاعاتی در مورد استفاده از آن در زمینه کنترل آفات ارائه شده است:

حشره کش

حشره کش به نوع خاصی از آفت کش ها اشاره دارد که تنها در برابر حشرات استفاده می شود. AlP به عنوان یک حشره کش بسیار محبوب است زیرا استفاده از آن بسیار موثر و آسان است.

حشره کش های AlP معمولا غیر قابل اشتعال هستند، اما با رطوبت هوا واکنش نشان می دهند و گاز PH3 را تولید می کنند که بسیار سمی و قابل جذب است. به همین دلیل، این حشره کش ها حاوی تثبیت کننده های مناسب، معمولا آمونیوم کربامات، برای کنترل تولید گاز سمی نیز هستند.

جونده کش

جونده کش نوع دیگری از آفت کش ها را مشخص می کند که به طور خاص در برابر جوندگان استفاده می شود. این ماده به طور گسترده ای استفاده می شود و یکی از سمی ترین آفت کش ها است. جونده کش قرص برنج می تواند در از بین بردن پستانداران کوچک مانند موش صحرایی، خرگوش و مول موثر باشد. قرص های جونده کش با مواد غذایی آنها مخلوط می شوند. هنگامی که آن را مصرف می کنند، ماده شیمیایی با اسیدهای موجود در سیستم گوارش حیوانات واکنش می دهد و PH3 را تولید می کند. در نتیجه، حیوان مسموم می شود.

این ترکیب همیشه باید در ظروف درب بسته نگهداری شود، جایی که هیچ ارتباطی با هوا و آب نداشته باشد. در غیر این صورت PH3 ایجاد خواهد کرد که می تواند برای سلامت انسان مرگبار باشد.

چند نکته وجود دارد که باید در هنگام نگرانی در مورد نشت تصادفی یا ریختن این ماده شیمیایی به خاطر داشته باشید. مواد ریخته شده باید بدون هیچ تاخیری تمیز شوند. هرگز توصیه نمی شود که تماس مستقیم با مواد شیمیایی داشته باشید. بنابراین، فردی که این ترکیب را مدیریت می کند، باید همیشه دستکش و ماسک های خشک بپوشد. هرگز نباید برای تمیز کردن یا از بین بردن آن از آب استفاده کرد زیرا هر گونه تماس با آب باعث تولید PH3 می شود. ماده نشتی می تواند بر روی زمین (در صورت مقدار کمی نشت) گسترش یابد و باید زمان کمتری برای واکنش با رطوبت هوا به آن بدهید.

قرص برنج برای حفظ مواد غذایی مانند میوه های خشک و غلات استفاده می شود. مراقبت های لازم برای اطمینان از اینکه مواد شیمیایی به هیچ وجه با مواد غذایی تماس ندارند، اتخاذ شوند.

هر ماده غذایی که با AlP کنترل آفت شده است، ۴۸ ساعت قبل از رسیدن به مصرف کننده، در هوای آزاد نگهداری می شود. در انگلستان نیز مراقبت های ویژه ای برای اطمینان از اینکه هیچ باقی مانده ای از این ماده شیمیایی باقی نمانده است که به مواد غذایی تاثیر بگذارد، انجام می شوند.

مسمومیت های ناشی از استفاده قرص برنج در کشور موجب شد تا اقداماتی برای ممنوعیت واردات و محدودیت در فروش قرص برنج توسط سازمان ها و نهادهای مسئول در كشور انجام شود.

با توجه به پیشرفت‌های حاصله جایگزین‌های کم خطر و مناسبی برای دفع آفات برنج وجود دارد و می‌توان از برنج تراریخته استفاده کرد. از سال ۱۳۹۲ در ایران فروش این قرص در عطاری‌ها ممنوع شد و واردات قانونی آن متوقف گردید.

قابل ذكر است نوع دیگری از فرآورده موسوم به قرص برنج جهت نگهداری و حفظ محصولات از آفات انباری به ویژه جهت مصارف خانگی در كشور ما موجود است و به صورت قانونی به فروش می رسد که فاقد ماده سمی فسفید آلومینیوم بوده و حاوی عصاره سیر می باشد. این قرص ها كه به عنوان "قرص برنج با منشا گیاهی" شناخته می شوند، فاقد اثرات سمی و كشنده برای انسان می باشند و مصرف آن در انسان بی خطر محسوب می شود.